«Περιαρθρίτιδα» ώμου: μύθος ή πραγματικότητα ;

Δρ. Γεώργιος Β. Κασιμάτης, FEBOT, FEBHS
Χειρουργός Ορθοπαιδικός

(https://orthopedicare.gr)

Ο πόνος στον ώμο (ωμαλγία) είναι συχνότατο κλινικό σύμπτωμα, αποτελεί δε την πιο συχνή αιτία επίσκεψης στον ορθοπαιδικό μετά την οσφυαλγία και την αυχεναλγία. Η αιτιολογία του ποικίλλει και ο κατάλογος των αιτίων που το προκαλούν είναι μακρύς, συχνά μάλιστα χαρακτηρίζεται λανθασμένα ως «περιαρθρίτιδα» ώμου κάθε πόνος στον ώμο, χωρίς να αναζητάται η προέλευσή του.

Επομένως, ένας ασθενής που παρουσιάζει πόνο στον ώμο θα πρέπει να εξετάζεται με
προσοχή, ώστε να διευκρινιστεί η ακριβής αιτία της ωμαλγίας. Μεγάλη σημασία έχει η λεπτομερής λήψη του ιστορικού (ηλικία ασθενούς, επιβαρυντικοί παράγοντες, εντόπιση του πόνου, ποιότητα, διάρκεια, ένταση κλπ.) που θα βοηθήσει σε έναν πρώτο περιορισμό των πιθανών διαγνώσεων. Ακολούθως, η καλή κλινική εξέταση μπορεί να παρέχει επιπλέον σημεία που να συνηγορούν στην πιθανή διάγνωση. Η ολοκλήρωση του ελέγχου με απεικονιστικές εξετάσεις, συνήθως ακτινογραφία και μαγνητική τομογραφία, συχνά είναι απαραίτητη τελικά για να επιβεβαιωθεί η διάγνωση.

Για την καλύτερη κατανόηση του θέματος θα γίνει μια συνοπτική περιγραφή της άρθρωσης του ώμου. Αυτή αποτελείται από τα εξής οστά: ωμοπλάτη, βραχιόνιο και κλείδα, τα οποία συγκρατούνται μεταξύ τους με διάφορους συνδέσμους, αρθρώνονται σχηματίζοντας τη γληνοβραχιόνια και την ακρωμιοκλειδική άρθρωση και κινούνται χάρη στη συντονισμένη ενέργεια των πέριξ μυών.

Η κίνηση πραγματοποιείται από τις μεγάλες μυϊκές μάζες που υπάρχουν στην περιοχή
(δελτοειδής, τραπεζοειδής, πλατύς ραχιαίος, θωρακικοί μύες), ενώ ειδικά για την κίνηση στη γληνοβραχιόνια άρθρωση (κατ’ ουσία στην κύρια άρθρωση του ώμου) απαραίτητη είναι και η ενέργεια του πετάλου των στροφέων του ώμου. Το μυοτενόντιο πέταλο των στροφέων αποτελείται από 4 μύες (υπερακάνθιος, υπακάνθιος, ελάσσων στρογγύλος και υποπλάτιος), οι οποίοι καταλήγουν με τενόντια μοίρα πάνω στα ογκώματα του βραχιονίου οστού. Οι μυες αυτοί αποτελούν δυναμικούς σταθεροποιητές της άρθρωσης του ώμου, συμβάλλοντας στην δύναμη ανύψωσης από το οριζόντιο επίπεδο, νευρώνονται δε από κλάδους του βραχιονίου
πλέγματος.

Από τα αίτια ωμαλγίας που αναγράφονται στον πίνακα, θα αναφερθούμε λεπτομερέστερα στη συχνότερη μορφή ωμαλγίας που παρουσιάζουν τα άτομα της μέσης κυρίως ηλικίας, και η οποία οφείλεται σε έναν χρόνιο επαναλαμβανόμενο ερεθισμό των τενόντων του στροφικού πετάλου. Πρόκειται για το λεγόμενο «σύνδρομο υπακρωμιακής προστριβής» και αφορά στην άμεση επαφή και πρόκρουση των τενόντων με το ακρωμιακό άκρο της ωμοπλάτης.
Στο φυσιολογικό λοιπόν ώμο υπάρχει μια συντονισμένη μυϊκή σύσπαση των μυών του
στροφικού πετάλου, η οποία επικεντρώνει την κεφαλή του βραχιονίου μέσα στην άρθρωση και υποβοηθά έτσι το δελτοειδή μυ στην ανύψωση του άκρου. Όταν υπάρχει προστριβή παρατηρούνται αρχικά τενοντίτιδες στους μύες του στροφικού πετάλου. Αν συνεχιστεί ο ερεθισμός αρχίζουν να συμβαίνουν ρήξεις στους τένοντες αυτούς και ειδικά στον υπερακάνθιο, που χαρακτηρίζονται από πόνο και ελαττωμένη μυϊκή ισχύ στις στροφές του άκρου. Αυτό δε γίνεται εύκολα αντιληπτό στα πρώτα στάδια, και το κύριο σύμπτωμα που αναφέρει ο ασθενής είναι ο νυχτερινός πόνος. Προϊούσης της ηλικίας και αν ο ασθενής δεν αντιμετωπισθεί, κατάληξη είναι η πλήρης ρήξη σε ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών. Ενδεικτικά αναφέρονται τα παρακάτω στοιχεία από πολύ πρόσφατες μελέτες:

1) Οι ρήξεις αφορούν 30% του πληθυσμού και έχουν σημαντική συσχέτιση με την ηλικία.
2) Οι ρήξεις δεν επουλώνονται.
3) Μερικές από αυτές αυξάνονται σε μέγεθος, ενώ καμία ρήξη δε φαίνεται να μειώνεται. Μάλιστα, το 50% και 20% των συμπτωματικών και ασυμπτωματικών ρήξεων αντίστοιχα, αυξάνονται σε μέγεθος.
4) Το 80% των ρήξεων μερικού πάχους μεγαλώνουν σε μέγεθος ή γίνονται ολικού πάχους μέσα στα επόμενα 2 χρόνια.
5) Σε ένα 4% μπορεί να οδηγηθεί ο ασθενής σε βαρειά αρθρίτιδα. Να σημειωθεί ότι οι ρήξεις δεν προκαλούν τα ίδια συμπτώματα σε όλους τους ασθενείς, ενώ βασικό ρόλο παίζει το μέγεθος και η εντόπιση της βλάβης. Επίσης, συχνά το σύνδρομο μπορεί να αφορά και τους 2 ώμους.

Η θεραπεία είναι καταρχάς συντηρητική με αντιφλεγμονώδη φάρμακα, τα οποία δίνονται είτε από το στόμα είτε εγχύονται στον υπακρωμιακό χώρο. Συγχρόνως ο ασθενής ακολουθεί ένα στοχευμένο πρόγραμμα φυσικοθεραπείας και μυϊκής ενδυνάμωσης των μυών της περιοχής. Επί επανεμφάνισης των συμπτωμάτων ή επί εμμονής αυτών, ο ασθενής θα πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω με μαγνητική τομογραφία για το ενδεχόμενο ρήξης. Στην περίπτωση αυτή και ανάλογα με την ηλικία του ασθενούς, την έκταση της ρήξης και το επίπεδο της δραστηριότητάς του, θα πρέπει να συζητηθεί μαζί του το ενδεχόμενο χειρουργικής
αντιμετώπισης.

Η σύγχρονη τάση είναι η επέμβαση να γίνεται αρθροσκοπικά, δηλαδή χωρίς μεγάλη τομή αλλά μέσω μικρών οπών και ειδικών εργαλείων, κι αυτό λόγω της μικρότερης νοσηρότητας, του μικρού χρόνου νοσηλείας και της ταχύτερης αποθεραπείας που παρέχει η μέθοδος αυτή. Εάν όμως η ρήξη είναι πολύ μεγάλης έκτασης, ή είναι χρόνια και παραμελημμένη με συρρίκνωση των τενόντων, τότε είναι πιθανό να χρειαστεί η κλασσική ανοιχτή χειρουργική επέμβαση. Όλα αυτά συνεκτιμώνται από το θεράποντα ιατρό, ο οποίος θα πρέπει να συναποφασίσει μαζί με τον ασθενή την πλέον ενδεδειγμένη θεραπεία.